زردی (هیپربیلی روبینمی) نوزادان یک وضعیت شایع است که معمولاً در روزهای اول زندگی ظاهر میشود. زردی نوزاد به دلیل افزایش بیلی‌روبین در خون نوزاد بروز میکند.
زردی یا یرقان نوزاد چیست؟ چرا نوزاد دچار زردی می شود؟
بیلی روبین محصول جانبی حاصل از تخریب گلبول‌های قرمز خون است و عامل رنگ زرد ادرار و رنگ قهوه‌ای مدفوع است. در واقع گلبول قرمز همة ما انسان‌ها عمر محدودی دارد و بعد از مدت خاصی عمرش تمام شده و به طور طبیعی تخریب میشود، کبد مسئول پاک‌سازی بیلی روبین از خون است و اگر کبد مسئولیت خود را درست انجام ندهد میزان بیلی روبین در خون افزایش یافته و زردی اتفاق می‌افتد.
در مقایسه با بزرگسالان، نوزادان 2 تا 3 برابر بیشتر بیلی روبین تولید می کنند. به علت نارس بودن مسیر متابولیسم بیلی روبین در بدن نوزادان، در بسیاری از آنها زردی مشاهده می شود. زردی در نوزادان معمولاً از ملتحمه یا سفیدی چشم‌ها و صورت شروع شده، سپس روی قفسه سینه و شکم می‌رسد و در زمان شدتِ زردی در دست‌ها و پاها ظاهر میشود.
در اغلب موارد، زردی نوزادان بی‌خطر است و با گذر زمان بهبود می‌یابد، اما در برخی موارد نیاز به توجه پزشکی دارد، بنابراین مهم است که در صورت مشاهده زردی بعد از تولد به پزشک مراجعه کنید. جهت دریافت مشاوره درمانی یا پیشگیری از زردی در نوزاد خود میتوانید با پزشکان و متخصصان بهداشتی مام کید ارتباط برقرار کنید.
علائم زردی نوزاد
زردی در نوزادان ترم (یعنی نوزادانی که بین 37 تا 40 هفته بارداری متولد میشوند) معمولا سه روز بعد از تولد ظاهر میشود و تا روز پنجم شدت یافته و بعد از دو هفته برطرف میشود. در نوزادان زودرس یعنی نوزادانی که قبل از 37 هفته بارداری متولد میشوند این شرایط متفاوت است و معمولا دیرتر بروز میکند. در نوزادان زودرس، زردی معمولا از روز 5 تا 7 بعد از تولد بروز میکند و ممکن است تا سه هفته طول بکشد.
در صورت زردی نوزاد چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم؟
در بیشتر نوزادان، زردی بی‌ضرر است و به خودی خود یا با تغذیه بیشتر نوزاد در عرض چند هفته از بین می‌رود. با این حال، در برخی موارد، زردی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- زردی که در عرض 24 ساعت پس از تولد ظاهر میشود.
- زردی که پس از یک هفته از بین نمی‌رود.
- زردی که بدتر میشود.
- زردی همراه با علائم دیگر، مانند تب، بی‌حالی، یا بد غذا خوردن
همچنین باید در صورت وجود هر یک از عوامل خطر زیر باید به پزشک مراجعه کنید:
- نوزاد شما زودرس متولد شده است یا وزن کمی هنگام تولد دارد.
- نوزاد شما با شیر مادر تغذیه نمی‌شود.
- شما یا همسرتان سابقه زردی در دوران نوزادی داشته‌اید.
- نوزاد شما کبودی یا خونریزی دارد.
پزشک کودک شما می‌تواند با معاینه نوزاد و انجام آزمایش خون، سطح بیلی روبین را بررسی کند و در صورت نیاز، درمان مورد نیاز را تجویز کند.
چند نوع زردی در نوزادان وجود دارد؟ بررسی انواع زردی در نوزادان
زردی می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد و به طبقه‌بندی‌های مختلفی تقسیم شود. برخی از انواع زردی نوزادان شامل:
- زردی فیزیولوژیک: این نوع زردی که شایع تر است بی خطر بوده و بیماری آور نیست و معمولا یک تا ۲ روز بعد از تولد ظاهر میشود و تا روز ۵ افزایش میابد. این زردی ناشی از افزایش بیلی روبین در خون نوزادان است و معمولا طی ۱ الی ۲ هفته به طور خودکار بهبود می یابد. در بهبود این نوع زردی، شیردهی مکرر از طرف مادر و دریافت شیر کافی در نوزاد موثر است و به بهبود زردی کمک میکند.
- زردی پاتولوژیک: این نوع زردی به علت وجود یک بیماری در بدن اتفاق می افتد. در بیشتر مواقع ناشی از عفونت، خونریزی داخلی و … است. زردی در روز اول زندگی همیشه نشانة یک بیماری است و باید فوراً علت زمینه‌ای آن تشخیص داده شود و لازم است نوزاد توسط پزشک بررسی شود و تحت درمان قرار گیرد. همچنین شروع زردی بعد از هفته دوم هم نشانة بیماری است. اگر بعد از هفته دوم زردی ایجاد شود و با ادرار تیره و مدفوع روشن همراه باشد، به‌شدت مطرح‌کننده مشکل صفراوی است.
این تقسیم‌بندی‌ها یک مرجع عمومی است و هر مورد خاص باید توسط پزشک ارزیابی و تشخیص داده شود.
نشانه و علائم زردی در نوازدان
نشانه‌های زردی نوزاد ممکن است از خفیف تا شدید متفاوت باشد:
- زردی خفیف: در این مورد، زردی فقط در پوست نوزاد دیده میشود و معمولاً برای دیده‌شدن آن در چشم‌ها نیاز به معاینه از طرف پزشک با استفاده از چراغ خاصی است. این نوع زردی ممکن است در چند روز اول بعد از تولد به‌ویژه در نوزادان نارس ظاهر شود و معمولاً به‌تنهایی بدون نیاز به درمان خاصی با شیردهی مکرر بهبود میابد.
- زردی متوسط: در این مورد، زردی روی پوست و مخاط بدن (مثلاً در دهان) وصلبیه چشم‌ها در نور معمولی دیده میشود. این نوع زردی نیاز به معاینه و آزمایش‌های پزشکی دارد تا علت آن مشخص شود و در صورت لزوم، درمان آغاز گردد.
- زردی شدید: در این مورد، زردی به‌شدت در پوست، مخاط و چشم‌ها دیده میشود. این نوع زردی نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند افزایش بیش از حد بیلی روبین در بدن یا مشکلات کبدی است و نیاز به درمان فوری دارد.
در صورتی که علائم و نشانه های دیگری در کودک شما وجود دارد میتوانید محتوای علائم و نشانه های بیماری در نوزاد را نیز مطالعه کنید تا به صورت دقیق تر و بهتر از وضعیت کودک خود مطلع شوید. همچنین در صورتی که نیاز به راهنمایی تخصصی و کسب اطلاعات دقیق دارید میتوانید با مشاورین مام کید در هر ساعت از شبانه روز در ارتباط باشید.
چه زمانی زردی نوزاد خطرناک است؟
از مهم‌ترین زنگ خطرهای همراه با زردی که باید به آنها توجه کرد و فوراً کودک را به مرکز درمانی انتقال داد شامل:
- خوب شیر نخوردن نوزاد و کاهش اشتها و کم‌شدن تغذیة نوزاد
- بی‌حالی و شل‌شدن ماهیچه‌های نوزاد
- تشنج
- خواب‌آلودگی بیش از حد
- گریه‌های شدید
- حرکات غیرعادی چشم‌ها
درصورتی‌که این علائم در نوزادی مشاهده شد بهتر است توسط متخصص کودکان یا فوق تخصص بیماری های خون و هماتولوژی کودک ویزیت شود.
علت ایجاد زردی در نوزاد
- افزایش بیلی روبین: افزایش این ماده در خون نوزاد باعث زردی پوست و زرد شدن چشمان میشود.
- تولد زودرس: نوزادانی که قبل از هفته 37 بارداری به دنیا می آیند، معمولا بیشتر مبتلا به زردی میشوند. (در 80 درصد نوزادان زودرس زردی مشاهده میشود.)
- نارسایی کبد: کبد نوزادان در روزهای اول زندگی ضعیف است و ممکن است نتواند بیلی روبین را بطور کامل دفع کند.
- خون ریزی داخلی: خون ریزی در زمان تولد یا بعد از آن می تواند باعث افزایش سطح بیلی روبین در خون نوزاد شود.
- ناسازگاری خونی مادر و نوزاد: ناسازگاری ABO به‌عنوان شایع‌ترین علت هیپربیلی روبینمی یا زردی نوزادی است که نیاز به درمان دارد. یعنی مادر گروه خونیO و نوزاد گروه خونی A , B یا AB داشته باشد. نوع دیگری از ناسازگاری خونی مادر و نوزاد زمانی است که مادر گروه خونی منفی و نوزاد گروه خونی مثبت باشد.
- عوارض ناشی از کمبود اکسیژن: ممکن است کودکانی که در حی زایمان با مشکلاتی مانند اختلالات تنفسی مواجه میشوند، سطح بیلی روبین بیشتری داشته باشند.
- فاکتورهای ژنتیکی: برخی از کودکان ممکن است بدلیل عوامل ژنتیکی افزایش زردی داشته باشند.
* مصرف برخی داروها توسط مادر در دوران بارداری می تواند باعث افزایش بیلی روبین در خون نوزاد شود.
این فقط چند مثال از عواملی هستند که ممکن است زردی نوزادان را ایجاد کند، ولی هر موردی باید توسط پزشک ارزیابی شود تا علت دقیق آن تشخیص داده شود.
درمان زردی نوزاد
برای درمان زردی نوزادان (هیپربیلی روبینمی) روش‌ها و درمان‌های مختلفی وجود دارد که انتخاب آنها بستگی به‌شدت و علت زردی، سن کودک و وضعیت سلامتی او دارد. برخی از درمان‌های معمول شامل:
۱. فوتوتراپی: در این روش، نوزاد در معرض نور آبی – سبز خاصی قرار می گیرد که بیلی روبین را تبدیل به فرمی بی خطر میکند و به کاهش سطح بیلی روبین در خون کمک میکند.
زمانی که نوزاد شما نیاز به فوتو تراپی دارد، لازم است برخی نکات رعایت شود تا به بهبود فرایند واکنش به درمان کمک کند. در زمان فوتو تراپی، مهم است که از راهنمایی پزشک و پرستاران پیروی کنید، اما برخی از نکات کلی شامل موارد زیر است که می‌تواند مفید باشد:
- حفظ چشمان: معمولاً از عینک یا چشم‌بند خاصی برای حفاظت از چشمان کودک استفاده میشود.
- حفظ پوست: پوست نوزاد ممکن است در طول فوتو تراپی خشک شود. استفاده از مرطوب‌کننده‌های پوستی ملایم و توصیه شده توسط پزشک می‌تواند به حفظ نرمی پوست کمک کند.
- تغذیه: مطمئن شوید که کودک شما به‌اندازه کافی شیر دریافت میکند، زیرا مصرف مایعات کافی می‌تواند به حفظ حالت هیدراته و تعادل الکترولیتی نوزاد کمک کند.
- پایش وضعیت نوزاد: پیشرفت نوزاد و واکنش او به درمان باید به طور مداوم تحت‌نظر قرار بگیرد. هر گونه تغییر در وضعیت نوزاد به پزشک اطلاع داده شود.
- کنترل دمای بدن نوزاد: اطمینان حاصل کنید که دمای بدن نوزاد در طول فوتو تراپی در محدوده مناسب (36.5 تا 37.5) قرار دارد و دمای محیط اتاق را در دمای تعادل و مناسب قرار دهید.
لطفاً کودک را در زمان فوتو تراپی پوشک کرده و از چشم‌بند برای او استفاده کنید.
۲. تبادل خون: در برخی موارد، اگر زردی نوزاد به شدت بالا باشد و فوتوتراپی موثر نباشد، انجام تبادل خون ممکن است لازم باشد. در این روش، خون نوزاد با خون سالم دیگری جایگزین میشود تا بیلی روبین اضافی از بدن نوزاد حذف شود.
*در مواردی که زردی نوزاد خفیف است، ممکن است نیازی به درمان خاص نباشد و تنها نیاز به مراقبت‌های معمولی نظیر تغذیه کافی، خواب کافی و رعایت بهداشت باشد.
راهکاری سریع برای کاهش زردی نوزاد
شیردهی مکرر به نوزاد می‌تواند به درمان زردی کمک کند. دفعات بالای شیردهی باعث افزایش دفع بیلی روبین از بدن نوزاد میشود. زمانی که نوزاد شیر مادر را می‌خورد، مکانیسم‌هایی در روده فعال میشوند که باعث تشکیل مواد مؤثر در مبارزه با زردی میشوند. این مواد باعث دفع بیلی روبین از دستگاه گوارش نوزاد میشوند و سطح بیلی‌روبین در خون کاهش میابد.
به‌علاوه شیر مادر حاوی آنتی‌بادی‌ها و مواد مغذی است که به افزایش ایمنی نوزاد و بهبود وضعیت عمومی او کمک می‌کنند؛ بنابراین شیردهی مکرر به نوزاد در زمان زردی می‌تواند به بهبود وضعیت نوزاد و درمان زردی کمک کند. لازم است مادران عزیز از وضعیت درست شیردادن و تکرار شیردهی اطمینان حاصل کنند تا کودک به‌اندازه کافی و منظم شیر موردنیازش را دریافت کند.
علت زردی طول کشیده و درمان زردی طول کشیده
در مواردی زردی نوزاد بیش از دو هفته طول می‌کشد که به آن زردی طولانی گفته میشود. علت اصلی زردی طولانی ممکن است مشکلاتی مانند کم‌کاری کبد، اختلالات جذب بیلی‌روبین، عفونت‌های مزمن، یا حتی بیماری‌های مادری مانند دیابت و یا بیماری‌های خون مادری باشد.
برای درمان زردی طول کشیده، پزشک ممکن است از تست‌های مختلفی مانند آزمایش خون، سونوگرافی، تست‌هایی جهت بررسی کارکرد کبد استفاده کند. درمان بستگی به علت اصلی زردی دارد و ممکن است شامل درمان دارویی، تغذیه‌ای، جراحی و مراقبت‌های دیگر باشد. درهرصورت مشاوره با پزشک اطمینان خاطر و شرایط درمان صحیح را فراهم خواهد کرد.
نتیجه گیری
در این بخش درباره زردی نوزاد، علت زردی و هر آنچه لازم بود صحبت کردیم. در صورتی که تمایل به کسب اطلاعات بیشتری درباره مراقبت از نوزادان دارید میتوانید با مشاورین بهداشتی ما در ارتباط باشید.
سوالات متداول
زردی نوزاد چیست و چه علائمی دارد؟
زردی نوزاد وضعیتی شایع است که در آن پوست و سفیدی چشم‌ها به رنگ زرد درمی‌آیند. این امر به دلیل تجمع بیلی‌روبین در خون ایجاد میشود. بیلی‌روبین ماده‌ای زردرنگ است که وقتی بدن سلول‌های قرمز خون فرسوده را تجزیه میکند، آزاد میشود. علائم زردی شامل زرد شدن پوست و سفیدی چشم‌ها، خستگی، بی‌اشتهایی و مدفوع کم‌رنگ است.
آیا زردی نوزاد خطرناک است؟
در بیشتر نوزادان، زردی بی‌ضرر است و به خودی خود یا با تغذیه بیشتر نوزاد در عرض چند هفته از بین می‌رود. با این حال، در برخی موارد، زردی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد.
چه زمانی باید با پزشک در مورد زردی نوزاد تماس بگیرم؟
در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر باید با پزشک کودک خود تماس بگیرید:
- زردی که در عرض 24 ساعت پس از تولد ظاهر میشود.
- زردی که پس از یک هفته از بین نمی‌رود.
- زردی که بدتر میشود.
- زردی همراه با علائم دیگر، مانند تب، بی‌حالی، یا بد غذا خوردن
چگونه زردی نوزاد درمان میشود؟
درمان زردی به شدت آن بستگی دارد. در موارد خفیف، ممکن است فقط نیاز به نظارت بیشتر بر نوزاد باشد. در موارد شدیدتر، ممکن است از روش‌هایی مانند فتوتراپی یا تعویض خون استفاده شود.
چگونه می‌توان از زردی نوزاد پیشگیری کرد؟
هیچ راه مطمئنی برای پیشگیری از زردی نوزاد وجود ندارد، اما برخی از اقدامات می‌توانند به کاهش خطر ابتلا به آن کمک کنند، مانند:
- شیردهی مکرر به نوزاد
- اطمینان از اینکه نوزاد به اندازه کافی مایعات دریافت میکند.
- نظارت بر زردی نوزاد توسط پزشک
منبع:
